De meeste mensen gaan naar Amsterdam of Delft voor de oude gebouwen. Dankzij de oorlog is er inderdaad aanzienlijk minder over van alle historische gebouwen in Arnhem. Toch zijn er nog heel wat gebouwen met een mooi verhaal te vinden. In deze blog 18 bezienswaardigheden in Arnhem met een historische geschiedenis.
1. Huis Zypendaal
Huis Zypendaal is aangelegd door de Arnhemse regentenfamilie Brantsen als buitenplaats omstreeks 1762-1764. De hoofdverdieping is ingericht als museum met objecten van de oorspronkelijke inboedel waaronder de familieportretten van de familie Brantsen en het ‘Mannetje van de Zyp’. Naast het gebouw op onderstaande foto is er op hetzelfde terrein ook een oranjerie en een koetshuis.
Adres: Zijpendaalseweg 44, Arnhem
Goed om te weten: het landgoed is vrij toegankelijk. De begane grond van het huis is in de zomer te bezoeken.
2. Stadskelders
Onder diverse winkelstraten van de oude binnenstad van Arnhem bevinden zich middeleeuwse kelders. Zo’n 39 eeuwenoude kelders om precies te zijn. Het is mogelijk de stadskelders op eigen gelegenheid te bezoeken of middels een rondleiding door Het Gilde. Vele mensen schuilden er voor de bombardementen tijdens de slag om Arnhem in september 1944. Nu kun je in de kelders trouwen of een ander feest vieren.
Adres: Oude Oeverstraat 4A, Arnhem
Goed om te weten: alleen toegankelijk tegen betaling. Zie website van Visit Arnhem voor info over kaarten, tijden en prijzen.
3. Koepelkerk
In 1817 werd op die plek de St. Jan, een sterk bouwvallig geworden kerk, afgebroken. De Nederduitsch Hervormde Gemeente kreeg toestemming om een kerk te bouwen om de Sint-Eusebiuskerk te ontlasten. De achthoekige kerk werd onder meer gebruikt door de ‘Gele Rijders’, soldaten van de rijdende artillerie uit de Willemskazerne.
Adres: Jansplein 60, Arnhem
Goed om te weten: zondag open van 09.00 – 10.30
4. Vesta gebouw
Het Vestagebouw is een Rijksmonument gebouwd in 1932. In de Tweede Wereldoorlog vestigde een Luftwaffe Kommando zich in het kantoor.
Adres: Jansbuitensingel 5, Arnhem
5. Het Duivelshuis
Het Duivelshuis is een stadskasteel uit de 16e eeuw. Het huis wordt tegenwoordig het Maarten van Rossum Huis genoemd en is onderdeel van het stadhuis. In het stadskasteel bevindt zich de werkkamer van de Arnhemse burgemeester.
Het Duivelshuis dankte zijn naam aan de saters aan de voorkant van de gevel. Tussen de dakkapellen staan zes beelden van belangrijke personen uit de tijd van Maarten van Rossem waaronder Karel de Vijfde en Maarten van Rossum zelf.
Adres: Koningstraat 38, Arnhem
6. Eusebiuskerk
De Eusebiuskerk of Grote kerk in Arnhem is de grootste en voornaamste protestantse kerk van Arnhem. Tijdens WOII werd de Slag om Arnhem zwaar bevochten (Operatie Market Garden). De Eusebiuskerk stond middenin de vuurlinie en werd vrijwel volledig verwoest. Alleen de kapotgeschoten toren stak nog boven de ruïnes van de stad uit.
De martelaar Eusebius (tweede eeuw) was een christen, die door een boze keizer boos terecht gesteld werd. Ook nadat de tong van Eusebius was uitgerukt, bleef hij praten. De tong van Eusebius werd door een van de aanwezigen bewaard.
Onder de Eusebiuskerk bevinden zich de grafkelders. Hier liggen onder andere de skeletten van drie neven van Willem van Oranje. Ook zijn de fundamenten van de voorganger van de Eusebiuskerk te bewonderen: de in de tiende en de elfde eeuw gebouwde St. Maartenskerk. Deze werden opgegraven tijdens de wederopbouw in de jaren zestig.
Adres: Kerkplein 1, Arnhem
Goed om te weten: je kunt bovenin de kerk op een glazen platform over heel Arnhem uit kijken
7. Luxor gebouw
Het Luxor gebouw heeft een zeer turbulente geschiedenis gehad. Het theater werd in 1915 geopend. In de jaren zeventig van de vorige eeuw nam het aantal bezoekers af en raakte het pand in verval. In 1984 werd het pand aangekocht en werd er een poppodium in gevestigd. Later werd er een discotheek in gevestigd en werden er vechtsportgala’s georganiseerd. De discotheek kwam in 1997 in opspraak door gewelddadigheden zoals een schietpartij, waarbij gericht op een portier is geschoten. De Gemeente Arnhem heeft als gevolg van de schietpartij de nachtvergunning van Luxor ingetrokken. Dit, alsmede de negatieve publiciteit, betekende het einde van de discotheek. In februari 2000 was Luxor BV definitief failliet.
Het pand heeft vervolgens enkele jaren leeggestaan. In de lokale politiek werd het een belangrijk issue. In 2002 werd het pand aangekocht door de Gemeente Arnhem. In 2006 werd met de verbouwing gestart. Op 5 september 2008 is de officiële feestelijke opening van Luxor Live. Maar boven alles blijft het een mooi gebouw om langs te lopen.
Adres: Willemsplein 10, Arnhem
8. Musis Sacrum
Het gebouw, dat kortweg ook wel Musis genoemd wordt, stamt uit 1847 en is ontworpen door de architect Hendrik Willem Fromberg. De aanleiding voor de bouw van het pand Musis Sacrum, toen nog onder de naam Gebouw voor Kunsten en Wetenschappen of Gebouw voor de liedertafelen, was een Nederlands-Duits zangconcours dat in 1847 in Arnhem werd gehouden.
Adres: Velperbinnensingel 15, Arnhem
9. Jansplein
Het gigantische gebouw aan het Jansplein is er ruim 100 jaar geleden neergezet. Ruim 150 jaar geleden kregen we in Nederland de postwet en daardoor kwam er ook vraag naar postkantoren. Het oude postkantoor van Arnhem heeft de bijnaam ‘Apenrots’. Het is mij niet helemaal duidelijk waarom.
Adres: Jansplein 56, Arnhem
10. De Korenmarkt – Korenbeurs
Midden op de Korenmarkt staat het Focus Filmtheater. Zo kent iedereen het in Arnhem, maar het Focus Filmtheater zit inmiddels op een andere locatie. Het gebouw heet eigenlijk de Korenbeurs en is gebouwd in 1899.
Al in de 13e eeuw wordt Arnhem genoemd als een handelsplaats voor graan. In 1845 besloot de Arnhemse raad om de graanhandelaren beschutting te bieden en in 1846 verrijst er een open galerij (kosten fl 7.600,-) op de Korenmarkt. In 1899 wordt de galerij afgebroken en wordt de huidige Korenbeurs gebouwd (kosten fl 22.000,-). Vanaf 1900 vindt daar de graanhandel plaats, tot het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Na de Eerste Wereldoorlog heeft het pand allerlei functies gehad.
Adres: Korenmarkt 16, Arnhem
11. John Frostbrug
De brug werd op 16 september 1978 vernoemd naar John Dutton Frost, die als luitenant-kolonel tijdens de Slag om Arnhem de brug bereikte, maar er niet in slaagde deze geheel op de Duitsers te veroveren. De brug is het decor van menig film; de bekendste is ongetwijfeld A Bridge Too Far. Bij de Duitse invasie in 1940 werd de brug opgeblazen door de Nederlandse defensie om de Duitse opmars te vertragen.
Adres: Nieuwe Kade 23, Arnhem
12. Presickhaeffs Huys
Het Presickhaeffs Huys is een middeleeuws huis in het centrum, dat volgens onderzoek in het jaar 1354 gebouwd is. Door de verwoestingen in de Tweede Wereldoorlog is dit een van de weinige middeleeuwse huizen in Arnhem.
Adres: Kerkstraat 19, Arnhem
Goed om te weten: rechts tegen de muur in het hofje staat een waterpomp, de laatste stadspomp van Arnhem
13. Sabelspoort
De Sabelspoort (ook wel Eusebiuspoort genoemd) is een stadspoort van Arnhem. Arnhem had ooit vier stadspoorten, maar drie daarvan zijn in verschillende periodes gesloopt of gesneuveld. De Sabelspoort maakte deel uit van een burcht die omringd was door een hoge muur met schietgaten. De burcht is er ook niet meer. Later werd de poort ook gebruikt om gevangenen en krankzinnigen in op te sluiten, waardoor hij ook wel de ‘Geckenpoort’ werd genoemd.
Adres: Markt, Arnhem
14. Sint Walburgiskerk
De Sint Walburgiskerk is de oudste kerk in Arnhem, gebouwd in de 14e eeuw. Bij de Slag om Arnhem in september 1944 brandde de kerk geheel uit en raakte zwaar beschadigd. Na de oorlog werd de kerk herbouwd en uitgebreid.
Adres: Sint Walburgisplein 1, Arnhem
15. Sint-Petersgasthuis
Het Sint Petersgasthuis is een voormalig gasthuis. Het gebouw is rond 1354 gebouwd en diende in de eerste jaren als woonhuis en als munthuis. Vanaf 2015 is het in gebruik als kantoorruimte en opent DrieGasthuizenGroep hier haar klantcontactcentrum. DrieGasthuizengroep is een fusie bedrijf dat ontstaan is uit drie gasthuizen die Arnhem kende, Sint Catharinaegasthuis (1246), Sint Petersgasthuis en Sint Anthoniegasthuis (1427).
Adres: Rijnstraat 71, Arnhem
16. Land van de Markt
Het meest opvallende gebouw is de Gruyterpassage. Het is de ingang van het Musis-kwartier; een doorgang naar het pleintje wat erachter ligt. Maar niet alleen de Gruyterpassage is een mooi gebouw. De helft van het pleintje bestaat uit bijzondere en oude gebouwen, terwijl de andere helft bestaat uit nieuwbouw na de oorlog. Een bizarre combinatie van post-oorlogs modern beton met ouderwets historisch frivool.
Adres: Land van de Markt is het pleintje, waar Koningstraat, Ketelstraat, Bovenbeekstraat, Roggestraat en Beekstraat samenkomen.
17. Historisch Museum Arnhem
Het Historisch Museum werd gebouwd in 1758 in Lodewijk XV-stijl en heeft een tijd als burgerweeshuis gediend. Net als een aantal andere gebouwen in dit overzicht, heeft dit gebouw wonderbaarlijk alle bombardementen in twee wereldoorlogen overleefd.
Adres: Bovenbeekstraat 21, Arnhem
18. Huis de Moriaan
Een zestiende eeuws pand en naast het Presickhaeffs Huys een van de andere panden uit de Middeleeuwen. Het huis zelf is altijd in handen geweest van rijke mensen, maar heeft verder geen bijzondere vermeldingen in de geschiedenisboeken. Dus behalve een mooi pand en een optie om te winkelen, is er verder niet veel over te melden.
Adres: Rijnstraat 41, Arnhem
